۹.۸.۸۹

په‌ڕاوێزێک بۆ باسی ده‌وڵه‌ت‎ئابادی و نۆبێل



یادداشـتێک له‌ په‌راوێزی نووسینێکی کورتی کاکه‌ سووری له‌ وێبلاگی تاریک و رووندا چه‌ند راگۆڕینه‌وه‌ی دژ به‌ یه‌ک و هاوته‌ریبی یه‌کی لێکه‌وته‌وه‌ .بۆ خۆ بواردن له‌ دووپات بوونه‌وه‌یان چۆنیه‌تی سه‌رهه‌ڵدانی باسه‌که‌ ده‌به‌مه‌وه‌ بۆ سه‌رچاوه‌ که‌ی خۆی یانی وێبلاگی تاریک و روون.هه‌رئه‌وه‌نده‌ تێبینیه‌ به‌ پێویست ده‌زانم .وێبلاگی تاریک و روون براوانی خه‌ڵاتی نۆبێل به‌ سه‌ر دوو تاقمی "که‌ڵه‌ نووسه‌ر " و "جووجه‌ نووسه‌ر "دا دابه‌ش ده‌کا و دڵخۆشی خۆی ده‌رده‌بڕێ بۆ ئه‌وه‌ی نۆبێلی ئه‌مساڵ به‌ شێوه‌یه‌کی شیاو ئاوڕ له‌ که‌ڵه‌نووسه‌رێکی وه‌ک ماریۆ بارگاس یوسا ده‌داته‌وه‌.
ئه‌گه‌رچی خودی " مه‌حموودی ده‌وڵه‌ت ئابادی" مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی باسه‌که‌ نه‌بوو به‌ڵام به‌ شێوه‌یه‌کی نه‌خوازراو بوو به‌ هه‌وێنی هاتنه‌ گۆڕی کۆمه‌ڵێک ڕای جیاواز،ئه‌مه‌ش لێره‌وه‌ ده‌ستی پێکرد : بۆ ئه‌وه‌ی روون کردنه‌وه‌ی زیاتر له‌ سه‌ر بۆچوونه‌که‌ی خۆم به‌ ده‌سته‌وه‌ بده‌م فاکتێکم له‌ وت و وێژێکی ده‌وڵه‌ت ئابادی هێناوه‌ سه‌باره‌ت به‌وه‌ی "ره‌نگه‌ هه‌مووی ئه‌وانه‌ی براوه‌ی ئه‌م خه‌ڵاته‌ ن، سه‌رگوڵی نووسه‌رانی سه‌رده‌می خۆیان نه‌بووبن به‌ڵام ده‌سه‌ڵاتی ده‌ربڕین  و خاوه‌ن کاریگه‌رییه‌تی ئه‌م نووسه‌رانه‌ ،له‌ دیاری کردنی چاره‌نووسی خه‌ڵاته‌که‌دا مه‌رجی یه‌که‌م بوون ئه‌گه‌ر چی به‌ پێی ماهیه‌تی کاری نۆبێلی ئه‌ده‌بی، کۆمه‌ڵێ هۆکاری سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی زێدی نووسه‌ره‌که‌ش ده‌وریان گێڕاوه"‌ .هه‌ر ئه‌م فاکته‌ له‌ وته‌ی ده‌وڵه‌ت ئابادی، وه‌ک ئاماژه‌ی پێکرا به‌ شێوه‌یه‌کی نائانقه‌ستانه‌ باسه‌که‌ی کرد به‌ کێشه‌ی ده‌وڵه‌ت ئابادی و خه‌ڵاتی نۆبێل. 
بۆ ئه‌وه‌ی بیر و بۆچوونه‌کان زیاتر بکه‌ونه‌ سه‌ر یه‌ک ئه‌م بابه‌ته‌ی سه‌ید قادر هیدایه‌تی"م( چیرۆک له‌ نێوان گه‌شه‌ کردن و دابڕاندا-له‌ گه‌ڵ –په‌راوێزێک بۆ باسی ده‌وڵه‌ت ئابادی و نۆبێل )  –له‌ وێبلاگی "خه‌ونباز" ه‌وه‌ گوازته‌وه‌ بۆ ئێره
                                                                                            ره‌سووڵ سۆفی سوڵتانی 
------------------------------------------------------------------------------------------ 

چیرۆک له‌ نێوان گه‌شه‌کردن و دابڕان‎دا

له‌گه‌ڵ 

په‌ڕاوێزێک بۆ باسی ده‌وڵه‌ت‎ئابادی و نۆبێل! 

سه‌یدقادرهیدایه‌تی 

 گووران (ته‌کامول) یه‌کێک له‌ تیۆری‎یه‌ بنه‌ڕه‌تی‎یه‌کانی سه‌رده‌می مۆدێرنه‌؛ عه‌قڵ‎باوه‌ڕه‌کانی سه‌ده‌ی هه‌ژده‌ و پۆزێتڤیسته‌کان و به‌ گشتی زۆربه‌ی مۆدێرنیسته‌کان، پێشکه‌وتن و هه‌موو گۆڕان‎کاری‎یه‌کانی کۆمه‌ڵگا به‌ پێی گووران و گه‌شه‌کردن شی ده‌که‌نه‌وه‌.‌ به‌ گوێره‌ی تیۆریی ته‌کامول و گووران، هه‌موو گۆڕان‎کاری‎یه‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه‌نگی و زانستی‎یه‌کان له‌ گه‌شه‌ و پێشکه‌وتن‎ دان. ته‌کامول‎باوه‌ڕه‌کان پێیان‎وایه‌ که‌ هه‌موو رووداوه‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه‌نگی و سیاسی‎یه‌کان، پێشینه‌ و مێژووی خۆیان

۲۷.۷.۸۹

محمود دولت آبادي در گفت و گو با چلچراغ

محمود دولت‌آبادی ( ۱۳۱۹ ) نویسنده معاصر ایرانی است . او نویسنده رمان مشهور کلیدر است.

زندگینامه
محمود دولت‌آبادی ، ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در دولت‌آباد شهرستان سبزوار به دنیا آمد.
دولت‌آبادی ، از آغاز مشاغل مختلفی را تجربه کرد ، کار روی زمین , چوپانی , پادویی کفاشی , صاف کردن میخهای کج و بعد به عنوان وردست پدر و برادر به عنوان دنده پیچ کارگاه تخت گیوهکشی , دوچرخه سازی , سلمانی و .... بعدها تمام مشاغلی که او در دوران نوجوانی و جوانی خود تجربه کرد ، در آثارش نمود یافت.
دولت‌آبادی سپس راهی مشهد و آنگاه تهران شد و در این دوران باز هم مشاغل دیگری نظیر حروفچین چاپخانه , سلمانی کشتارگاه , رکلاماتور برنامه های تأتر , سوفلور کنترلچی سینما , ویزیتور روزنامه کیهان و ... را بر عهده گرفت.

۲۵.۷.۸۹

نۆبێل له‌ سه‌ره‌تاوه‌ تا ئێستا

  
نۆبێل له‌ سه‌ره‌تاوه‌ تا ئێستا
                                                           وه‌رگێڕان و پێکهێنانی : فه‌وزیه‌ سوڵتانبه‌گی

ئـالفرێد بێرنهارد نۆبێل(‌ سوئێد 1896-1843 ) ساڵێک به‌ر له‌ مردنی-واتا 1985 وه‌سیه‌تنامه‌ مێژووییه‌که‌ی خۆی تۆمار کرد.ئه‌و وه‌سیه‌تنامه‌یه‌ی به‌ شێوه‌یه‌ک بارووت و مه‌عریفه‌ت به‌ یه‌که‌وه‌ گرێده‌دا.نۆبێل ده‌یزانی داهێنانه‌ کانی ئه‌گه‌رچی له‌ پێناو ئاسووده‌یی و پێشکه‌وتی کۆمه‌ڵگای ئینسانی دا داهێنراون به‌ڵام هه‌ستی زۆره‌ خوایی ده‌سه‌ڵات ئه‌یکات به‌ که‌رسه‌یه‌کی دژ به‌ ژیان و ئاسووده‌یی مرۆف ،بۆیه‌ش گه‌ڕاڵه‌ی پرۆژه‌یه‌کی مێژووی داڕشت ،که‌ ده‌کرێ وه‌ک دوایین داهێنانی نه‌مر و گه‌وره‌ی نۆبێل سه‌یری بکرێ.نۆبێل له‌ دوو توێی وه‌سیه‌تنامه‌یه‌کی فه‌رمیدا داوای کردبوو زیتر له‌ 31 میلیون کرۆنی سوئێدی که‌ سه‌رجه‌می سامانه‌کی ئه‌و بوو بکرێته‌ پاره‌ی وشک و وه‌ک سه‌رمایه‌ بخرێته‌ گه‌ڕ و هه‌مووساڵێ ‌ داهاته‌که‌ی له‌ نێوان ئه‌و که‌سانه‌دا دابه‌ش بکرێ له‌ پێناو پێشکه‌وت و ئاسووده‌ی ئینسانه‌کاندا باشترین و ئازایانه‌ترین هه‌وڵیان تۆمار کردوه‌ . نۆبێل خۆی ده‌ست ده‌با ت و له‌ ناو جۆره‌کانی زانست دا فیزیک،شیمی،فیزیۆلۆژی،پزیشکی ،ئه‌ده‌بیات و ئاشتی ده‌ست نیشان ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م خه‌ڵاته‌یان به‌سه‌ر دا دابه‌ش بکری.له‌ کۆتایی وه‌سیه‌تنامه‌که‌ی دا جه‌ختی له‌ سه‌ر ئه‌م خاڵه‌ کردبوو که گرنگ نیه‌ که‌سه‌کان خه‌ڵکی کوێ بن ‌ ئه‌م خه‌ڵاتانه‌ ده‌بێ بدرێن به‌ شیاوترین و لێهاتووترینیان.
کارو باری دابه‌ش کردنی خه‌ڵاته‌که‌ش ده‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆی سێ رێخراوه‌ی سوئێدی و لێژنه‌یه‌کی تایبه‌ت که‌ له‌ لایه‌ن پارلمانی نۆروێژه‌وه‌ دیاری ده‌کرێت.
نوێنه‌ری ئه‌یاله‌ته‌کانی سوئێد و نۆروێژ که‌ ئه‌و کات ولاتێکی یه‌کپارچه‌ بوو و راپه‌راندنی ئه‌و ئیش و کارانه‌یان له‌ ئه‌ستۆ بوو.

چۆنیه‌تی دابه‌ش کرانی خه‌ڵاتی نوبێل

ئه‌و تاقمانه‌ی به‌پێی پێره‌وی بنکه‌ی نوبێل کار ده‌که‌ن،له‌ چوار به‌ش پێک دێن:

۱۶.۷.۸۹

میــوانه‌ شێعر


هه‌رمان
                                       
                                          گو‌ڵه‌باخ به‌هرامی


من بە میراتگری باران ناسراوم

بە سووتویەكی زگماگ

پێش لە دایك بوونەوەی

ئاگر !

ئەڵێن : دۆزەخ كەمترین هەڵەیه

لە كاتی نەفرەتا و

ئەڵێن: مەیل بەرەو هەر كۆڵانێك كە بفڕێ

هەر باوەشتەو

ئەڵێم: چەن ئاتاج و موحتاجتم

بۆ تەنیا پیتێك لە پەروانەییت!

گه‌ڕان له‌م ماڵۆچکه‌دا